بنابه کاوشهای باستان شناسی مربوط به 25 تا 30 میلیون سال پیش همزمان با میمون های اولیه حیوانی برروی زمین می زیسته است که دارای بعضی ویژگی های سگ سانان(The cenidae / Ies canides) بوده است نام علمی که به این حیوان داده شده است سینودسموس(Cynodesmus) می باشد. درطی تحولی طولانی که تقریبا 1000000 سال به طول انجامید حیوانی به نام تومارکتوس (Tomarctus) برروی زمین ظاهرمی گردد که به گرگ خیلی شبیه است ودرحقیقت جد گرگ امروزی. روباه. شغال. کویوت وتمام سگ سانان محسوب می شود. اولین سگ اهلی بدون شک یک گرگ بوده است که به کانیس فامیلیاریس(Canis familiaris) موسوم شده ودرحدود 12000 سال پیش بتدریج درتمام قسمتهای جهان پراکنده می گردد گرگ بیش ازهرحیوان دیگری ازخانواده سگ سانان به سگ شباهت دارد ودرحقیقت می توان پذیرفت که جد تمام سگهای امروزی گرگ بوده است.
رابطه انسان وسگ درطول تاریخ :
دوستی بین انسان وسگ قدیمی ترین وپایدارترین دوستی است که می توان درطول تاریخ ازآن نام برد. درطی تمام پستی وبلندیهایی که انسان تاکنون شناخته است ازجنگ به صلح وازثروت به فقرو بدبختی سگ یاری وفاداردرکنارانسان بوده است. ازآثارهنری که از4500 سال قبل ازمیلاد مسیح بجای مانده سگ را درصحنه شکارنشان می دهد برروی دسته کاردی که تقریبا دارای 5000 سال قدمت می باشد تصویرسگی با گردن بند نقش بسته است واین شاید اولین نشانه هائی است که سگ ازقدیم الایام برای نگهبانی وحراست انسان بکارمی رفته است. مذاهب وادیان مختلف نیزبرای سگ مقام ویژه ای قائل بودند مصریان قدیم برای سگ مرده خود مقبره وبارگاه می ساختند. کسی که سگی را می کشته به تنبیهات بدنی سخت محکوم می گردیده است ودرصورتیکه کسی نسبت به سگ بی رحمی وشقاوت نشان می داده به مرگ محکوم می شده است. ایرانیان نیزسگ را نگهبان گله وحامی انسان می دانسته اند وکشتن سگ را جرم بزرگی به حساب می آورده اند. معابد یونانیان ورومیان بوسیله سگ نگهبانی ومحافظت می شده است وگاهی اوقات حتی درهرمعبد 1000سگ برای ای منظورمورد استفاده قرارمی گرفته است. چینی ها واهالی تبت سگ را مقدس می دانسته اند ودرتبت بعضی ازنژادهای سگ مانند تریرتبتی(terrier (- Tibaten ولهاسا آسپو(Lhassa apso) بعنوان حیوان مقدس منحصرا درصومعه ها ومعابد وپرستش گاهها پرورش داده می شده اند.
پیدایش سگ و سیر تکاملی این حیوان چگونه است؟
حیوانی اهلی که به وفادارترین و فداکارترین حیوان مأنوس با انسان که گذشته‌ای به قدمت تاریخ انسان مدنی دارد، یعنی سگ. مطالعات دیرین‌شناسی انجام‌شده در مورد منشا پیدایش سگ ، اطلاعات جالب و شگفت‌انگیزی در اختیار ما قرار داده است. بر پایه این مطالعات، در حدود ۱۳ تا ۷۰ میلیون سال قبل پس از بین رفتن دایناسورها، موجوداتی در زمین ظاهر شدند که آن‌ها را Creodont نامیده‌اند. با بررسی آثار به‌جامانده و غار نگاره‌های ماقبل تاریخ، زمان آغاز هم زیستی انسان و سگ را حداقل ۱۲ هزار سال قبل تخمین زده‌اند. بر روی دسته کاردی که تقریباً ۵۰۰۰ سال قدمت دارد، تصویر سگی با گردنبند نقش بسته است و شاید این مبنی بر آن باشد که سگ از قدیم‌الایام برای نگهبانی و حراست انسان بکار گرفته می‌شده است.
پیدایش سگ
در واقع منشا پیدایش سگ از اینجا شروع شد. این موجودات، پستاندارانی زشت و آرام بودند که از ماهی‌ها تغذیه می‌کرده و در انجام امور شخصی خود بسیار بی‌کفایت بودند. این جانوران در دوره زمین‌شناسی پالئوسن به تدریج از بین رفتند و از حدود ۳۵ میلیون سال قبل (دوره الیگوسن) جانورانی به نام Miacid ها جایگزین آن‌ها شدند.
میاسیدها
ظهور این موجودات بر روی زمین در منطقه آمریکای شمالی امروزی بوده است. میاسید ها دارای پنج‌انگشت بوده و ازلحاظ شکل ظاهری شبیه به راسوهای امروزی بوده‌اند. ازلحاظ ساختار دندان‌ها، پنجه‌ها و توسعه مغز، بر کرئودونت ها برتری قابل توجهی داشتند و همین برتری را علت ماندگاری آن‌ها می‌دانند. از مردان زنان و مردان از ایران را با تکامل تدریجی میاسید ها از حدود ۳۰ میلیون سال قبل، دو گونه Cani formia و Feli formia به وجود آمدند. گونه اول اجداد اصلی سگ‌ها، راکونها، خرس‌ها، شیرهای دریایی، خوک‌ها، والروس ها و راسوها محسوب شده و از گونه دوم گربه‌ها، کفتارها و زباد ها به وجود آمدند. با تغییر تدریجی زمین و تکامل Cani formia، خانواده Canide ایجاد شد. از تکامل Canide سه گونه جدید حاصل شد که تمامی آن‌ها شباهت‌هایی به سگهای امروزی داشتند. Hefperocyonae موجوداتی با جثه‌ای به‌اندازه روباه، بدنی عضلانی، پوزه کوتاه و دمی بلند بودند و می‌توانستند از درخت بالا بروند.
جد مشترک
از Borophaginae به مرور زمان جانورانی به نام Tomarctus مشتق شدند که بسیار شبیه به سگهای امروزی بودند. سرانجام در جنوب ایالات‌متحده امروزی خانواده Caninea که درواقع جد اصلی سگ‌ها محسوب می‌شود، پا به عرصه وجود نهادند که جد مشترک گرگ‌ها، سگ‌ها، شغال‌ها و کایوت ها محسوب می‌شوند.
تفاوت گرگ ها و سگ ها
گرگ‌های خاکستری (Canis lupus) در شمال اوراسیا تکامل پیداکرده و در سراسر اروپا و شمال آسیا پراکنده شدند. درواقع تمامی نژادهای سگ و گرگ‌های امروزی از نسل گرگ‌های خاکستری می‌باشند که به تدریج از حدود یکتا ۲ میلیون سال قبل، از هم تفکیک شده‌اند. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که اختلافی در حدود ۰٫۲% بین DNA سگ‌ها و گرگ‌های امروزی وجود دارد و این اختلاف ناچیز نشان‌دهنده نزدیکی بسیار زیاد این دو موجود به یکدیگر می‌باشد. در ضمن تعداد کروموزوم‌های سگ و گرگ هر دو ۷۸ است و این خود می‌تواند موید این نزدیکی باشد.
نژاد سگهای امروزی
در ارتباط با خلقت حیوانات به ویژه سگ، علاوه بر ارائه مطالعات دیرین شناسی که در این بخش به آن‌ها اشاره نمودیم، جالب است که به آنچه در مورد خلقت حیوانات در کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) نیز آمده است اشاره نماییم. در اوستای زرتشت، در (بندهش) آمده است که خلقت موجودات در چند مرحله صورت پذیرفته است. به‌گونه‌ای که ابتدا ایزد یکتا دو گاو را که یکی نر و دیگری ماده بود، آفرید. به علت ارزشمندی فوق‌العاده این حیوان، آن را دو بار خلق نمود. سپس بز، میش، شتر و خوک و بعدازآن اسب و الاغ را آفرید. پس‌ازآن جانوران وحشی آفریده شدند که رفتار آن‌ها دست آموخته نیست. بعد پرنده را خلق کرد که سیمرغ بزرگ‌ترین آن‌هاست. سپس جانوران آبزی ایجاد شدند. بعد سگ را در ده نوع خلق کرد که شامل سگ گله سگ خانگی، سگ شکاری، سگ لاشخور، سگ آبی، روباه، راسو، ژوژه، سنجاب سوراخ زی و سایر جانوران ازاین‌دست می‌باشند (پیدایش سگ از اینجا شروع شد). بعد خرگوش، راسو، موش و خفاش … را آفرید؛ و بدین گونه خلقت تمامی موجودات در مراحل مختلف صورت پذیرفت.
