منظور از ذی القربی چیست :
پاسخ :
ذوی القربی به خویشاوندان نزدیک پیامبر(ص) اشاره دارد که در قرآن دوستی آنان مزد رسالت پیامبر(ص) معرفی شده است. بنابر روایات شیعه و سنی، علی بن ابیطالب(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از مصادیق ذویالقربی هستند.
مفهومشناسی
ذویالقربی به معنای خویشاوندان نزدیک است. واژه القربی در قرآن به همراه کلمه ذی،[۱] ذوی،[۲] اولی[۳] و در آیه «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»[۴] بدون اضافهای آمده است. زمخشری مفسر و لغتشناس اهل سنت منظور القربی در این آیه را اهل القربی دانسته است.[۵]
القربی در قرآن بیشتر به معنای خویشان و نزدیکان هر فردی از مسلمانان به کار رفته است.[۶] قُرب در لغت به معنای نزدیکی در نسبت، زمان و مکان است.[۷] بنا بر احادیث، القربی در آیه مودت، آیه خمس[۸] و آیه فیء[۹] به امامان معصوم تفسیر شده است.
مصداقشناسی
بنا بر نظر شیعه منظور از ذیالقربی در آيه «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»[۱۰] امام معصوم(ع) است[۱۱] و شامل حضرت فاطمه(س) نیز میشود.[۱۲] همچنین در روایاتی که در منابع تفسیری و روایی اهل سنت نقل شده، امام علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) مصداق القربی معرفی شدهاند.[۱۳]
به گفته برخی از مفسران اهل سنت این آیه خطاب به قریش است. خدا به پیامبر(ص) دستور داده که از قریش بخواهد اگر ایمان نمیآورند، به دلیل خویشاوندی با پیامبر(ص)، با او دشمنی نکنند.[۱۴] همچنین بنا به نقلی این آیه خطاب به انصار است که از جانب سلمی بنت زید نجار، مادر عبدالمطلب و داییهای آمنه مادر پیامبر(ص) با او خویشاوند بودند. آنان اموالی را برای پیامبر(ص) آورند اما این آیه نازل شد و پیامبر اموالشان را رد کرد.[۱۵]
احکام فقهی
برخی از احکام فقهی مربوط به ذویالقربی عبارتند از:
- سهم ذویالقربی در خمس: فقهیان شیعه سهم ذویالقربی از مصارف ششگانه خمس را که در آیه خمس آمده متعلق به امام معصوم دانسته[۱۶] و از آن در کنار سهم خدا و سهم پیامبر(ص) به عنوان سهم امام یاد میکنند. همچنین گاهی از سهم امام با عنوان سهم ذوی القربی هم یاد میشود.[۱۷]
- سهم ذویالقربی در فیء: ذویالقربی از مصارف ششگانه فیء(غنائمی که بدون جنگ به دست مسلمانان میافتد) هستند.[۱۸]
پانویس
- ↑ سوره بقره آیه ۸۳.
- ↑ سوره بقره آیه ۱۷۷.
- ↑ سوره توبه آیه۱۱۳.
- ↑ سوره شوری، آیه۲۳.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۱۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: راغب، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۶۶۳-۶۶۴.
- ↑ راغب، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۶۶۳-۶۶۴؛ ابن فارس، مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۸۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۰۹-۵۲۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۴.
- ↑ سوره شوری، آیه۲۳.
- ↑ قمی، جامع الخلاف و الوفاق، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۶، ص۸۶-۸۷.
- ↑ خویی، مستند العروة، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۳۰۷-۳۰۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: ابن حنبل، فضائل الصحابه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۸۳۳؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۲۹؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۰۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۷؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۶، ص۲۲.
- ↑ ابن کثیر، تفسیر ابن کثیر، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۱؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۳۱-۳۰.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۳۱.
- ↑ سید مرتضی، رسائل شریف مرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۸۴؛ ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۵۰۲.